Në dekadat e fundit, është vënë re një ndryshim shqetësues: vajzat në mbarë botën po hyjnë herët e më herët në pubertet.
Disa ekspertë paralajmërojnë se ky fenomen ka pasoja të konsiderueshme fizike dhe psikologjike, dhe shkaqet lidhen me stilin e jetesës moderne, dietën, stresin dhe faktorët mjedisorë, shkruan National Geographic.
Një meta-analizë e 30 studimeve të ndryshme zbuloi se mosha mesatare e fillimit të pubertetit tek vajzat ra me tre muaj në dekadë midis 1977 dhe 2013. Sot, disa vajza shfaqin shenja të pubertetit, si zhvillimi i gjoksit, që në moshën gjashtë ose shtatë vjeç.
Një studim i ri i publikuar në JAMA Netëork Open tregon se mosha e fillimit të menstruacioneve është në rënie. Ndërmjet viteve 1950 dhe 2005, numri i vajzave që kishin periodat e para para moshës 11-vjeçare pothuajse u dyfishua në 16%. Përveç kësaj, gjithnjë e më shumë vajza presin më gjatë që periodat e tyre të bëhen të rregullta. Pse po ndodh kjo?
Obeziteti dhe ushqyerja
Rritja e shkallës së obezitetit të fëmijërisë është një faktor kyç. Indi dhjamor, dikur konsiderohej pasiv, tani njihet si një organ endokrin që sekreton hormone si leptina dhe insulina që mund të përshpejtojnë fillimin e pubertetit.
Një dietë e pasur me ushqime shumë të përpunuara, proteina shtazore dhe sheqer, dhe me pak fruta dhe perime, shoqërohet gjithashtu me fillimin e hershëm të pubertetit. Një studim kinez zbuloi se një dietë e pasur me ushqime të lehta, pije të gazuara dhe ushqime të skuqura rrit rrezikun e pubertetit të hershëm.
Stresi dhe faktorët mjedisorë
Stresi i hershëm, si vështirësitë socio-ekonomike ose trauma familjare, mund të përshpejtojnë pubertetin. Studimet kanë treguar se vajzat që janë të ekspozuara ndaj niveleve të larta të stresit në fëmijërinë e hershme kanë më shumë gjasa të përjetojnë pubertetin e hershëm. Pandemia e COVID-19 ka kontribuar më tej në këtë problem për shkak të uljes së aktivitetit fizik, ushqimit më të dobët dhe rritjes së izolimit.
Çrregulluesit endokrine
Kimikatet që prishin hormonet, të tilla si ftalatet dhe bisfenolet, gjenden në produkte të shumta të përditshme – nga paketimi i ushqimit deri te kozmetika. Këto substanca imitojnë efektet e estrogjenit dhe mund të ndikojnë në fillimin e hershëm të pubertetit. Studimi gjithashtu lidhi ekspozimin ndaj ndotjes së ajrit me menarket e mëparshme, .
Puberteti i hershëm mund të ketë pasoja fizike dhe emocionale. Këto janë:
Shtati më i shkurtër: Vajzat që hyjnë herët në pubertet shpesh ndalojnë së rrituri më shpejt, shkruan Index.hr, transmeton Klankosova.tv
Rreziqet shëndetësore: Rrezik më i lartë i zhvillimit të obezitetit, presionit të lartë të gjakut, diabetit dhe sëmundjeve të zemrës. Ajo shoqërohet gjithashtu me një rrezik të shtuar të kancerit të gjirit për shkak të ekspozimit të zgjatur ndaj hormoneve.
Sfidat psikologjike: Puberteti i hershëm mund të shkaktojë stres, ankth, depresion dhe probleme të imazhit të trupit. Fëmijët që duken më të rritur se moshatarët e tyre shpesh përballen me presion për të vepruar më të pjekur se sa janë.
Si të ndihmojmë vajzat?
- Mënyra e shëndetshme e jetesës: Sigurimi i një diete të ekuilibruar, të pasur me fruta, perime dhe drithëra, mund të vonojë fillimin e pubertetit. Inkurajoni aktivitetin e rregullt fizik dhe zvogëloni ekspozimin ndaj ushqimeve dhe pijeve shumë të përpunuara dhe të pasura me sheqer.
- Diskutim dhe mbështetje: Prindërit duhet të diskutojnë hapur ndryshimet fizike me fëmijët e tyre, pa i stigmatizuar ata. Sigurimi i mbështetjes dhe edukimit i ndihmon fëmijët të pranojnë më lehtë trupin e tyre dhe të zhvillojnë zakone të shëndetshme.
- Konsultimi me mjekun: Nëse një fëmijë shfaq shenja të pubertetit të parakohshëm, është e rëndësishme të konsultohet me një pediatër ose endokrinolog. Në disa raste, mjekët mund të rekomandojnë terapi për të ngadalësuar procesin për të shmangur pasojat afatgjata.
