Me valën e fundit të aksidenteve ajrore, udhëtarët mund të ndihen më pak të sigurt.
Por a po bëhet vërtet i pasigurt fluturimi?
Viti 2024 ka rritur shqetësime për fluturimet, veçanërisht javët e fundit, kur më shumë se 200 njerëz humbën jetën në dy incidente të ndara vetëm disa ditë.
Tridhjetë e tetë persona vdiqën kur një aeroplan i Azerbaijan Airlines u rrëzua në Kazakistan; katër ditë më vonë 179 humbën jetën kur një fluturim i Jeju Air u rrëzua në Korenë e Jugut.
Ndërsa ngjarjet e fundit ende janë në mendjet e shumë njerëzve, viti 2024 ishte një vit fatkeqësish në aviacion.
Bëhet e ditur se në fillim të janarit, një përplasje e zjarrtë në Tokio tronditi botën, duke lënë të vdekur pesë anëtarë të Rojes Bregdetare të Japonisë, megjithëse pasagjerët e aeroplanit të Japan Airlines shpëtuan shëndoshë e mirë.
Ditë më vonë, një pjesë e një aeroplani ra kur po nisej nga Portland, Oregon, duke lënë një vrimë të hapur në trupin e tij.
Përsëri, të 177 pasagjerët i mbijetuan uljes emergjente, por pasojat nga ngjarja e kanë parë prodhuesin e madh Boeing në qendër të vëmendjes gjatë gjithë vitit.
Gjatë verës rrëzimi tragjik i një fluturimi Voepass në Brazil mori jetën e 62 pasagjerëve dhe ekuipazhit.
Për më tepër, raportet e shumta të aeroplanëve që goditen nga turbulencat e rënda, duke përfshirë një me fatalitet në një fluturim të Singapore Airlines, u kanë dhënë udhëtarëve arsye për t’u shqetësuar për sigurinë e tyre.
Sipas Rrjetit të Sigurisë së Aviacionit, gjithsej 318 njerëz vdiqën në aksidente aeroplani vitin e kaluar, duke e bërë vitin 2024 vitin më vdekjeprurës në aviacion që nga viti 2018.
Por a po bëhet me të vërtetë fluturimi më pak i sigurt dhe a duhet të shqetësohemi nëse kemi rezervuar një udhëtim të ardhshëm?
Fluturimi po bëhet gjithnjë e më i sigurt
Dr. Hassan Shahidi, president dhe CEO i Fondacionit të Sigurisë së Fluturimeve, një organizatë jofitimprurëse e përfshirë në të gjitha aspektet e sigurisë së aviacionit, i vendos gjërat në perspektivë.
“Në të gjithë vitin 2023, ka pasur zero vdekje nga aeroplanët komercialë”, tha Shahidi.
“Deri në përfundimin e vitit 2024, industria e aviacionit kishte transportuar 5 miliardë pasagjerë në mbarë botën. Dhe deri në ditët e fundit, 2024 ishte gati të përsëriste atë rekord sigurie”, shtoi ai.
Sipas një studimi nga Instituti i Teknologjisë në Massachusetts (MIT), fluturimi sot është më i sigurt se kurrë, shkruan euronews.
Në periudhën 2018-2022, rreziku i vdekjes nga udhëtimi ajror është llogaritur të jetë 1 për çdo 13.7 milionë hipje pasagjerësh.
Kjo është në rënie nga 1 për 7.9 milion hipje në 2008-2017 dhe një rënie e madhe nga 1 për çdo 350,000 hipje në 1968-1977.
Ndërkohë, hulumtimi nga Akademia Aeronautike Embry-Riddle ka treguar se deri në 80% të aksidenteve të aviacionit mund t’i atribuohen gabimeve njerëzore.
Një gabim nga ana e pilotëve mendohet se përbën 53% të aksidenteve, ndërsa dështimi mekanik u konsiderua si faji në vetëm 21% të rasteve.
Airbus studioi se cila pjesë e fluturimit ishte më e rrezikshme dhe zbuloi se ngritja dhe ulja ishin kur kishte më shumë gjasa të ndodhnin aksidente.
Të dy përplasjet e dhjetorit 2024 ndodhën gjatë uljes, megjithëse faktorë të tjerë ishin në lojë.
Në përplasjen e Jeju Air, për shembull, pati raportime për dëmtimin e një motori pasi goditi një zog, dhe aeroplani, për një arsye ende të panjohur, nuk i kishte vendosur pajisjet e uljes kur u rrëzua.
Hetimi do të jetë i gjatë dhe kompleks, dhe ka të ngjarë të kalojë pak kohë para se të kuptojmë saktësisht se çfarë ka ndodhur.
“Ky aksident përfshiu një sërë faktorësh, nga goditjet e shpendëve deri te ulja pa pajisje uljeje”, tha Shahidi.
“E gjithë kjo do të hetohet tërësisht, do të përcaktohen faktorët dhe do të ndërmerren hapa për të siguruar që kjo të mos ndodhë më”, vazhdoi ai.
Raportohet se Jeju Air ka inspektuar flotën e saj prej 737 aeroplanësh të gjeneratës së ardhshme.
Por, asgjë deri më tani nuk sugjeron se ka një problem më të përhapur me llojin e aeroplanit.
Linjat ajrore këshillohen të shmangin zonat e luftës
Rrëzimi i aeroplanit në Kazakistan ishte diçka pak më ndryshe.
Megjithëse hetimet janë në vazhdim, vlerësimet fillestare sugjerojnë se aeroplani mund të jetë goditur nga mbrojtja ajrore ruse, duke shkaktuar uljen e presionit dhe humbjen e kontrollit.
Ky vlerësim sjellë në mendje një situatë të ngjashme nga një dekadë më parë.
Në korrik 2014, një aeroplan i Malaysia Airlines u rrëzua nga forcat e mbështetura nga Rusia duke përdorur një raketë tokë-ajër ndërsa po fluturonte mbi Ukrainën lindore.
Të gjithë 283 pasagjerët dhe 16 anëtarët e ekuipazhit vdiqën.
Hetimi rekomandoi shtetet e përfshira në konflikte të armatosura të mbyllin hapësirën e tyre ajrore dhe që operatorët duhet të vlerësojnë tërësisht rrezikun kur rrugët kalojnë mbi zonat e konfliktit.
Ndryshe, Agjencia Evropiane e Sigurisë së Aviacionit (EASA) publikon Buletinet e Informacionit të Zonës së Konfliktit për të paralajmëruar operatorët ajror rreth kërcënimeve të mundshme të sigurisë.
Megjithatë, siç shpjegon Janet Northcote, zëdhënëse e EASA, “EASA nuk e mbyll hapësirën ajrore ose nuk ka të drejtë të mandatojë shmangien e hapësirës ajrore.
Por informacioni i dhënë këtu rrjedh në vlerësimet individuale të sigurisë së linjës ajrore dhe krijon ndërgjegjësim për çdo kërcënim të sigurisë së aviacionit.
Pra, pse Azerbaijan Airlines po fluturonte mbi një zonë konflikti?
Megjithëse shumë linja ajrore perëndimore kanë ndërprerë operimet në dhe mbi hapësirën ajrore ruse, shumë linja ajrore të Lindjes së Mesme dhe Azisë vazhdojnë të operojnë në atë zonë.
Transportuesit nga Turqia, Kina, Emiratet e Bashkuara Arabe dhe vende të tjera nuk po e shmangin hapësirën ajrore, pavarësisht rrezikut.
“Udhëtimi ajror në zonat e njohura të konfliktit ka rrezik të konsiderueshëm”, deklaroi Shahid.
“Linjat ajrore duhet të kryejnë vlerësimin e rrezikut për të siguruar që rreziqet të zbuten dhe të marrin një rrugë alternative”, shtoi ai.
Sidoqoftë, asnjë linjë ajrore evropiane aktualisht nuk fluturon drejt Rusisë ose përmes hapësirës së saj ajrore, duke marrë parasysh këshillat e EASA dhe agjencive të tjera.
Çdo aksident ajror e bën udhëtimin ajror më të sigurt
Rreshtimi i vogël në vitin e tmerrshëm që ka përjetuar aviacioni është se çdo aksident shërben për ta bërë udhëtimin ajror më të sigurt në të ardhmen.
Siç shkroi Simon Calder, korrespondent i udhëtimeve për gazetën Independent të Mbretërisë së Bashkuar, “Të gjitha ngjarjet dramatike të aviacionit të vitit 2024 – fatale dhe ndryshe – do të analizohen imtësisht për të kuptuar se çfarë mund të mësohet për të rritur sigurinë në të ardhmen”.
Në rastin e përplasjeve të Jeju Air dhe Azerbajxhanit, “kutitë e zeza” famëkeqe janë gjetur dhe dërguar për hetim.
Këto dy kuti, të cilat në fakt kanë ngjyrë portokalli të ndezur, janë Regjistruesi i të Dhënave të Fluturimit (FDR) dhe Regjistruesi i zërit në kabinën e pilotit (CVR) dhe hedhin pak dritë mbi atë që ndodhi përpara përplasjes.
Hetuesit e aksidenteve janë në terren në Kazakistan dhe Korenë e Jugut duke mbledhur më shumë prova, një proces që mund të marrë pak kohë.
Pas kësaj, të dhënat e mbledhura do të analizohen në një laborator për të përcaktuar shkakun e rrëzimit.
Një raport paraprak ka të ngjarë të bëhet publik në javët në vijim, megjithëse raporti përfundimtar do të zgjasë më shumë.
Nga këto raporte do të jepen rekomandime të ndryshme për të shmangur një situatë të ngjashme në të ardhmen.
Një nga pikat e forta të proceseve të sigurisë së aviacionit është se sa herë që ndodh ndonjë tragjedi, analizohet ajo që ka ndodhur dhe merren veprimet e duhura për të siguruar, në masën e mundshme, që i njëjti lloj aksidenti nuk do të ndodhë më.
Një përplasje mbi Grand Canyon në qershor 1956, për shembull, midis një TWA Super Constellation dhe një United Airlines DC-7 çoi në forma të përmirësuara të kontrollit të trafikut ajror.
Pasi TWA Flight 800 shpërtheu në ajër në 1996, u bënë modifikime për të siguruar që karburanti nuk mund të digjej nga një shkëndijë e gabuar.
Pa tragjedinë e 11 shtatorit, Administrata e Sigurisë së Transportit (TSA) nuk do të ishte krijuar kurrë.
Dhe falë aeroplanit (ende) të zhdukur të Malaysia Airlines MH370, të gjithë aeroplanët tani gjurmohen në kohë reale.
Ndërsa prodhuesit, linjat ajrore dhe rregullatorët punojnë shumë për të ruajtur sigurinë në qiell, udhëtimi i sigurt është një përpjekje ekipore.
